Gaziantep’te kış aylarının yaşanmasına rağmen bu yıl yağışların beklenenin altında gerçekleşmesi başta çiftçilerimizi olmak üzere kentimizde yaşayan herkesi tedirgin ediyor. Vatandaşlar susuz bir yaz geçirmek istemediklerini dile getirirken aklıma kentimizde yer alan kasteller geldi. Cumhuriyet tarihinde kastellerin Gaziantep için oldukça önemli bir yeri bulunuyor. Kasteller geçmişte etkin şekilde kullanılırken bu yıllarda ise sadece tarihi ve kültürel alanlar olarak görülüyor. Kasteller Gaziantep su mimarisinin eşsiz yapılarıdır. Anadolu Türk Mimarisinde sadece Gaziantep'te bulunan kastel yapıları evlerin su ihtiyacını karşılayabilmek için yapılmıştır. Su dağıtım sistemi livaslar aracılığıyla sağlanmıştır. Ortak kullanım alanları ve ortak kullanım yapılarının varlığı uygarlığın en önemli işaretidir. Kastel yapıları bu yönü ile önemlidir. Kasteller, halkın ortak kullanımı için yapılmış, birleşik kaplar ilkesi ile çalışan, birbirine temiz su kanalları ile bağlı, halka açık ücretsiz yıkama ve yıkanma yapılarıdır. Gaziantep yöre mimarisinde yapılmış olan kasteller çeşitli devirlere ait yapılardır. Pişirici Kastel ve Mescidi 13. yy Kozluca Kasteli 16. yüzyıla tarihlenen yapılardır. Her iki kastelinde yapılış amacı evlerin su ihtiyacını gidermektir. Temiz su ile kirli su birbirinden ayrı haznelerden akmaktadır. Pişirici Kasteli daha büyük bir ölçüde planlanmıştır. Yapılarda kesme taş kullanılmıştır. Sivri kemerli açıklıklara hela bölümü yerleştirilmiştir. Kozluca Kasteli havuzu tek, Pişirici Kasteli havuzu çift haznelidir. Her iki yapınında kitabesi mevcut değildir. Evler su ihtiyacını karşılayabilmek için livaslar üzerine yapılır ve bu evlerden livaslara kuyular açılırdı. Bu kuyular hem su ihtiyacını karşılamak hem de yazın sıcaktan bozulacak erzakların kuyulara sarkıtılarak bozulmaması için kullanılırdı. Ayrıca genel olarak cami altlarından geçen su kanallarının belli bir noktasına yüzeyden 30-40 merdivenle inilen ve adına Kastel denilen; içinde tuvaleti, yıkanma yeri, dinlenme ve abdest alma yerleri, hanımların çamaşır ve yün yıkama mekanları ve bazılarında namaz kılma alanlarının da (mescit) bulunduğu genişçe mağaramsı boşluklar oluşturulmuştur. Bu saydığımız fonksiyonel özellikleri bulunan mekanlar Gaziantep Kastellerinin ortak özellikleridir.
Kasteller sade ve gösterişsiz yapılarına rağmen ilk günden, evlerin modern manada şehir içme suyuna kavuştuğu ve çeşmelerin yapıldığı tarihe kadar önemini korumuştur. Ata yadigarı ve su mimarisinin eşsiz örneklerinden olan bu kastellerden 5-6 tanesi çeşitli sebeplerle yok olmuş, günümüze kadar gelenler ise;
1- Şeyh Fethullah Kasteli2- İhsan Bey Mescidi ve Kasteli3- Pişirici Mescidi ve Kasteli4- İmam-ı Gazali Kasteli5- Ahmet Çelebi Kasteli6- Kozluca Kasteli’dir. Gaziantep merkez Şahinbey ilçesi Suyabatmaz mahallesinde Pişirici ile Müftü sokaklarının kesiştiği yerde bulumaktadır. Pişirici kastelinin tarihi ile ilgili herhangi bir kitabe mevcut değildir. Gaziantep’in en eski kasteli Pişirici Kasteli’dir 13. yüzyılda yapılmıştır, dolayısıyla Kozluca Kasteli daha sonraki dönemlerde inşa edilmiştir. 16.yüzyılda Gaziantep’ te inşa edilen Kozluca Kasteli ile plan ve mimari açısından benzer özellik taşıyan bir diğer yapı Esenbek Kastelidir. Kozluca Kasteli gibi mescit bölümü vardır ancak sonraki dönemlerde Kozluca Kastelinin Mescit bölümü kapatılmıştır.