Yeni eğitim öğretim yılı pazartesi günü başladı. Milyonlarca öğrenci ve bir milyona yakın öğretmen için ilk ders zili çaldı. Bugünkü yazımda özellikle özel okullarda devlet kitaplarının okutulmaması ile ilgili problemlere değineceğim. Türkiye’de eğitim politikalarının en çok tartışılan yönlerinden biri, fırsat eşitliği meselesidir. Son yıllarda özel okullarda Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından ücretsiz dağıtılan ders kitaplarının ya hiç kullanılmaması ya da “kenara bırakılarak” alternatif kaynaklara yönelinmesi, bu tartışmayı yeniden gündeme taşıdı. Peki, bu durum sadece pedagojik bir tercih midir, yoksa daha derin bir eşitsizliğin habercisi mi, okulların daha fazla para kazanma isteğimi ya da bu kitaplar yetersiz mi?
Bir veli tarafından bana ulaşan mesajda velimiz şunları söylüyor; ben bir veliyim. Çocuğum daha iyi eğitim alsın diye özel okula kaydettirdim. Devletin verdiği imkânlarla yetinmeyip daha iyisini istedim. Ama görüyorum ki “özel okullar tarafından” biz veliler bir müşteri gibi görülüyoruz. En acı tarafı da devletin ücretsiz sunduğu MEB kitaplarının hiçe sayılması ve biz velilere kitap alınması yönünde baskı yapılması.
Millî Eğitim Bakanlığı, her yıl milyonlarca öğrenciye ücretsiz kitap dağıtarak eğitimde fırsat eşitliğini sağlamayı hedefliyor. Bu uygulama, özellikle dar gelirli aileler için büyük bir destek niteliğinde. Ancak özel okullara baktığımızda tablo farklı. Pek çok özel okul, MEB kitaplarını “yeterli bulmadığı” gerekçesiyle ya doğrudan raflara kaldırıyor ya da öğrencilerden ek kitaplar almalarını talep ediyor. Matematikten fen bilimlerine, yabancı dilden sosyal bilimlere kadar pek çok derste alternatif yayınlara yöneliniyor. Bu kitaplar müfettişler denetime geldikleri zaman sıraların üzerine konuyor. İdare tarafından öğretmenlere müfettiş geldiği zaman devlet kitaplarının okutulduğunu söylemeleri isteniyor. Aynı şekilde öğrencilere de. İyi de bu kandırmaca niye? Ben Millî Eğitim Bakanlığı tarafından dağıtılan kitapların öğrencinin akademik gelişimi için yeterli olduğunu düşünüyorum. Kaldı ki sınavlarda da sorular bu kitaplardan geliyor. Hal böyleyken özel okulların yardımcı kaynaklarda diretmesi anlaşılır gibi değil. Özel okulların MEB kitaplarını yetersiz bulması anlaşılır bir gerekçe olamaz. Eğer devletin ders kitabı yetersizse, çözüm her okulun kendi kaynak seçimini yapması mıdır, yoksa merkezi sistemin kitap kalitesini artırması mı? İşin ticari boyutu da göz ardı edilmemeli. Bazı özel okullar, “ek kaynak” adı altında velilerden ciddi maliyetler talep ediyor. Hatta zaman zaman okul-yayınevi iş birlikleri velilerin sırtına yeni bir yük bindiriyor. Bu durum, özel okulların yalnızca eğitim değil, ticari kaygılarla da hareket ettiğine dair haklı eleştirileri beraberinde getiriyor. Hatta çok ucuza mal edilen kitaplar fahiş fiyatlarla velilere satılıyor.
Oysaki eğitim anayasal bir haktır ve devletin görevi, tüm çocuklara eşit eğitim imkânı sağlamaktır. Ancak fiili durumda MEB kitaplarını aktif şekilde kullanmayan özel okullar, bir bakıma iki farklı eğitim sisteminin oluşmasına zemin hazırlıyor. Aynı müfredatı takip eden iki öğrenciden biri yalnızca MEB’in sunduğu kaynaklarla yetinirken, diğeri ek kaynaklarla donatılıyor. Bu fark, sınav başarılarından akademik özgüvene, hatta ilerideki fırsatlara kadar birçok alanda kendini hissettiriyor. Özel okullarda yardımcı kaynak dayatmasından vazgeçilmeli MEB kitaplarının kullanılmalıdır. Bunun denetimleri bakanlık tarafından yapılsa da yeterli değil. MEB kitapları müfettiş geldiği zaman sıranın üzerine konacak sonra ise tozlu raflara kaldırılacak kitaplar değil. O kitapların hazırlanmasında onca akademisyenin öğretmenin alın teri var. Kaldı ki ben MEB Kitaplarının geliştirilecek tarafları olsa da yardımcı kaynağa ihtiyaç duyulmayacak kadar kaliteli olduğunu düşünüyorum.
Eğer eğitimde toplumsal uçurumları kapatmak istiyorsak, herkesin ortak müşterekte buluşmasını sağlamaktır. Bunun yolu da MEB kitaplarının kalitesini artırmak, özel okulları da bu kaynakları etkin kullanmaya teşvik etmekten geçiyor. Eğitimde ortak bir payda oluşturmadıkça, maalesef bu ayrışmanın eşiğinde kalmaya devam edeceğiz. Yardımcı kitap gerekiyorsa tatbiki kullanılmalı ama birinci referansımız bakanlık tarafından dağıtılan kitaplar olmalı.
